Cha mẹ nên làm gì khi thanh thiếu niên hút thuốc lá?

Nếu phát hiện con mình đang hút thuốc lá, có lẽ mẹ sẽ rất sốc nhưng thay vì la mắng trẻ, mẹ hãy bình tĩnh lại để tìm những giải pháp tốt nhất nhằm giải quyết vấn đề này mẹ nhé! Thanh thiếu niên hút thuốc lá cũng do nhiều nguyên nhân lắm mẹ ạ.

Nguyên nhân khiến thanh thiếu niên hút thuốc lá

Mỗi năm, Việt Nam có khoảng 4000 người chết vì hút thuốc lá, tức là khoảng 100 người mỗi ngày. Nước ta cũng là một trong những quốc gia có tỉ lệ nam giới hút thuốc lá cao nhất trên thế giới, phần lớn những người này đều bắt đầu hút thuốc từ lúc còn rất trẻ (khoảng 13-15 tuổi).

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc trẻ hút thuốc lá, dưới đây là những nguyên nhân thường gặp:

Áp lực từ bạn bè. Đây là một trong những nguyên nhân lớn nhất khiến thanh thiếu niên hút thuốc lá. Ở độ tuổi dậy thì, bạn bè thường đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống của trẻ, vì vậy để hòa nhập vào nhóm, bất cứ ai cũng phải làm theo những quy tắc, phong cách của nhóm đó. Do vậy, việc trẻ hút thuốc để được hòa nhập và chấp nhận là điều dễ hiểu.

Chứng tỏ bản thân. Thanh thiếu niên hút thuốc lá đôi khi không chỉ để hòa nhập với đám bạn mà còn có thể vì muốn chứng tỏ bản thân rằng “Tôi đã lớn”, “Tôi dũng cảm”,… Những trẻ hút thuốc thường không muốn hút một mình, còn những trẻ chưa biết hút thuốc lại không muốn bị bạn bè đánh giá, chế diễu mình nhát gan, sợ sệ­­t.

Ngoài ra, quy định cấm hút thuốc lá có thể là một trong những yếu tố kích thích trẻ, vì trẻ muốn chứng tỏ rằng bản thân có thể làm được mọi thứ, kể cả những điều bị cấm.

Ảnh hưởng từ cha mẹ. Theo một số nghiên cứu, cha mẹ hút thuốc có thể dẫn đến nguy cơ con mình hút thuốc cao gấp đôi so với những trẻ có cha mẹ không hút thuốc. Ngay cả khi cha mẹ không hút thuốc, nguy cơ này vẫn có thể đến từ những hành động mà cha mẹ vô tình “tạo điều kiện” cho con họ hút thuốc (chẳng hạn như việc cho con cái xem những bộ phim liên quan đến việc sử dụng thuốc lá thường xuyên).

Ngoài ra, việc mẹ không bày tỏ thái độ phản đối việc thuốc lá sẽ khiến trẻ hiểu rằng cha mẹ đồng tình với việc hút thuốc.

Thiếu thông tin về tác hại của hút thuốc lá. Đây được coi là một nguyên nhân quan trọng. Ở Việt Nam, Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá chính thức có hiệu lực từ ngày 1/5/2013. Tuy nhiên, dường như văn bản luật này mới chỉ có hiệu lực tại các cơ quan, đơn vị mà chưa thực sự đi vào đời sống của người dân. Nói cách khác, luật vẫn chỉ nằm trên giấy. Điều này khiến thông tin về tác hại của hút thuốc lá chưa được người dân nắm vững.

Khuynh hướng di truyền. Một số nghiên cứu cho thấy việc nghiện (bao gồm nghiện nicotine- thành phần có trong thuốc lá) có thể do di truyền.

Do phương tiện truyền thông đại chúng. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, quảng cáo và truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc bắt đầu dùng thuốc hay ngưng thuốc. Nếu nhìn thấy nhân vật chính trong phim hút thuốc, trẻ có thể cho rằng đây là hành vi chấp nhận được, “Anh ấy thật có phong cách”, “Thật đáng ngưỡng mộ” và thế là trẻ bắt chước làm theo.

Giảm căng thẳng. Khi căng thẳng, một số trẻ có thể tìm đến thuốc lá để giải tỏa. Nghiên cứu cho thấy chất nicotine có trong thuốc lá có khả năng làm giảm căng thẳng, nhưng một khi căng thẳng qua đi, trẻ lại không dễ từ bỏ thuốc lá. Một số trẻ bị rối loạn lo âu, trầm cảm đôi khi cũng có thể tìm đến thuốc lá để làm giảm các triệu chứng của bệnh.

Dấu hiệu của những thanh thiếu niên hút thuốc lá

Một khi đã bắt đầu hút thuốc, con người rất khó từ bỏ, đặc biệt là những người trẻ tuổi. Để nhận biết trẻ đang hút thuốc lá, mẹ có thể tham khảo các dấu hiệu sau đây của người dùng thuốc lá như:

• Chóng mặt
• Hơi thở có mùi khó chịu
• Răng và móng tay bị biến màu
• Khó thở
• Ho khan do viêm đường hô hấp
• Dễ bị run
• Giảm sự thèm ăn
• Tóc và quần áo bốc mùi thuốc lá

Dấu hiệu của những thanh thiếu niên nghiện hút thuốc lá

Hút thuốc lá có hại rất lớn, sau một thời gian hút thuốc, trẻ có thể trở nên nghiện và rất khó để cai nghiện. Cha mẹ nên chú ý tới những dấu hiệu của người nghiện thuốc lá như:

• Không thể bỏ thuốc lá, mặc dù đã cố gắng nhiều lần
• Có triệu chứng cai nghiện khi họ cố gắng để bỏ thuốc lá (run tay, vã mồ hôi, khó chịu, hoặc tim đập nhanh)
• Phải hút thuốc lá sau mỗi bữa ăn hoặc sau một thời gian dài không được hút (ví dụ: sau khi xem phim hay hội họp)

• Cần thuốc lá để cảm thấy “bình thường” trở lại khi bị căng thẳng
• Không tham gia các sự kiện hoặc hạn chế đến các địa điểm cấm người sử dụng thuốc lá
• Tiếp tục hút thuốc dù gặp các vấn đề sức khỏe.

Tác hại của hút thuốc lá

Hút thuốc lá trong một thời gian dài sẽ có nhiều tác hại đến sức khỏe và xuất hiện những nguy cơ như:

• Ung thư phổi, thanh quản, khoang miệng, cuống họng, thận, bàng quang và lá lách
• Bệnh tim
• Hen suyễn, viêm phế quản mãn tính, khí phế thũng và các bệnh liên quan đến đường hô hấp khác.

Phòng ngừa trẻ hút thuốc lá

Do những nguy hiểm mà thuốc lá mang lại, mẹ cần ngăn ngừa cũng như ngăn chặn việc con mình hút thuốc từ những gợi ý dưới đây:

Gương mẫu. Đây là điều căn bản mà bất cứ cha mẹ nào cũng cần làm nếu muốn con cái nghe theo lời khuyên của mình. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những hành động, thái độ và ý kiến của cha mẹ có ảnh hưởng rất lớn trong việc thanh thiếu niên hút thuốc lá hay không.

Tốt nhất là vợ chồng bạn không nên hút thuốc, hoặc nếu đang hút thì hãy cố gắng từ bỏ nhé. Mẹ có thể kể cho con nghe về những khó khăn trong việc từ bỏ thuốc lá, để con thấy rằng “À, hóa ra từ bỏ thuốc lá lại khó đến vậy, tốt nhất là mình nên tránh xa nó”.

Tạo ra môi trường không hút thuốc ngay từ trong gia đình. Một ngôi nhà không khói thuốc thì nguy cơ trẻ hút thuốc sẽ giảm. Việc không cho phép bất cứ ai hút thuốc trong nhà, khiến việc hút thuốc lá trở nên bất tiện, và cũng là lời tuyên bố ngầm rằng “Hút thuốc lá là điều chẳng ai ham muốn cả”.

Trực tiếp bày tỏ thái độ với con. Hãy cho trẻ biết rằng cha mẹ sẽ thất vọng, buồn bã như thế nào nếu đứa con yêu thương của mình hút thuốc.

Cho con biết đầy đủ thông tin về tác hại trực tiếp và lâu dài của thuốc lá. Nhiều bạn trẻ nghĩ rằng, hút thuốc lá không ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe hiện tại, mà nó chỉ có ảnh hưởng khi họ bước vào tuổi trung niên.

Do đó, mẹ hãy cho trẻ biết về những tác hại trước mắt của việc hút thuốc lá như: ho dai dẳng, các vấn đề về đường hô hấp, dễ bị bệnh; người có mùi khó chịu, không ai muốn lại gần … Đặc biệt, mẹ có thể nhấn mạnh đến việc “hủy hoại nhan sắc” do thuốc lá gây ra với trẻ, vì ngoại hình rất quan trọng với trẻ vị thành niên.

Quan tâm đến con cái nhiều hơn. Hãy quan tâm đến những hoạt động xã hội hay các mối quan hệ bạn bè của trẻ. Việc đặt ra quy tắc trong gia đình dưới sự thảo luận và tôn trọng con cái (giờ giấc sinh hoạt, những điều không được phép làm,…) không chỉ làm giảm nguy cơ trẻ hút thuốc mà còn giảm việc trẻ sa đà vào các tệ nạn xã hội.

Ủng hộ và chủ động tham gia các chương trình ngăn chặn việc hút thuốc lá. Mẹ có thể tham gia các chương trình phòng chống việc hút thuốc lá trong địa phương và nhà trường, từ đó tác động đến suy nghĩ của trẻ về tác hại của việc hút thuốc lá.